Siết việc người thu nhập cao mua nhà thu nhập thấp

việc siết chặt quy định để người có thu nhập cao không mua được nhà ở xã hội (NOXH)—dạng nhà dành cho người thu nhập thấp. Dưới đây là thông tin pháp lý và thực tiễn liên quan:

Thực trạng và lỗ hổng trong chính sách NOXH

• Theo Luật Nhà ở 2014, nhà ở xã hội chỉ dành cho người thu nhập thấp, cận nghèo, người thu nhập thấp chưa đủ điều kiện để mua nhà thị trường. Người thu nhập cao không thuộc nhóm đối tượng được mua loại hình này

• Tuy nhiên, hiện nay xảy ra nhiều trường hợp lách luật hoặc lợi dụng kẽ hở:
  • Một số người thu nhập cao vẫn đứng tên dưới dạng hộ thu nhập thấp, có thể nhờ người thân đứng tên, nhằm mục đích tranh quyền mua hay chuyển nhượng lại

  • Chủ đầu tư có thể tặng suất ưu tiên mua NOXH cho người có quan hệ, hoặc người mua xí suất rồi bán chênh giá, gây thiệt thòi cho người thu nhập thực sự thấp.

• Việc xét duyệt do chủ đầu tư thực hiện cũng là nơi dễ phát sinh lợi ích nhóm, thiếu minh bạch và khó kiểm soát

Các chính sách hiện hành về điều kiện thu nhập

Theo Nghị định 100/2024/NĐ-CP:

• Người độc thân: thu nhập thực nhận không vượt quá 15 triệu đồng/tháng để đủ điều kiện mua NOXH.

• Vợ chồng đã kết hôn: tổng thu nhập của hai người không vượt quá 30 triệu đồng/tháng.

Ví dụ: nếu một người nộp hồ sơ ngày 15/01/2025, thì kiểm tra thu nhập theo báo cáo lương từ 15/01/2024 đến 14/01/2025.

Giải pháp đề xuất để “siết” tình trạng lách luật

1. Thay đổi quy trình xét duyệt minh bạch
   – Tránh để chủ đầu tư tự xét duyệt; có thể thiết lập cơ chế xét duyệt độc lập kết hợp giữa cơ quan nhà nước và đơn vị kiểm toán.
   – Thực hiện thẩm định chéo, giám sát và hậu kiểm khắt khe để giảm tình trạng “chạy suất” hay gian lận hồ sơ

2. Kiểm soát chặt việc đứng tên thay hộ
   – Triển khai hệ thống xác minh về quyền sở hữu tài sản, nơi lưu trú, tránh trường hợp người thu nhập cao nhờ người khác đứng tên để mua NOXH.
   – Áp dụng truy xuất dữ liệu tài chính (như tài khoản ngân hàng, tài sản, thu nhập bổ sung) để đánh giá đúng đối tượng được hỗ trợ.

3. Cơ chế xử lý sau mua nếu phát hiện vi phạm
   – Ban hành quy định rõ: nếu phát hiện người mua không đúng đối tượng, thu hồi quyền mua, buộc bồi hoàn hỗ trợ, thậm chí xử lý hành chính hoặc hình sự trong một số trường hợp nghiêm trọng.

4. Đa dạng hóa quỹ nhà “phổ cập”
   – Theo chuyên gia, thay vì “bao cấp” dàn trải, Chính phủ có thể tập trung phát triển nhà phổ cập: nhà dành cho người có thu nhập trung bình, chi trả không quá 30% thu nhập cho nhà ở, tương tự mô hình ở Mỹ hỗ trợ cảnh sát, nhân viên y tế, sinh viên mới tốt nghiệp…

5. Tăng cường minh bạch thông tin và dữ liệu
   – Công bố danh sách mua NOXH, quy trình xét duyệt công khai, giúp người dân giám sát, tránh tiêu cực, lợi ích nhóm.

Kết luận

Hiện tại, luật đã quy định rõ thu nhập tối đa để được mua NOXH là 15 triệu (đơn thân) và 30 triệu (vợ chồng) thì mới được xem xét đủ điều kiện. Tuy nhiên, tình trạng người thu nhập cao vẫn tranh mua – thông qua nhiều mánh lới – đang làm méo mó mục tiêu của chính sách hỗ trợ an sinh xã hội. Những biện pháp trên có thể giúp “siết” chặt hơn, hướng tới một hệ thống nhà ở xã hội minh bạch và đúng đối tượng thực sự cần được hỗ trợ.